Svi pevaju o plavim očima (dobro, ne baš svi), ali šta je sa tamnookim lepoticama? Kojim su bolestima devojke smeđih ili crnih očiju sklone, a kojima nisu? Možemo li se zaista mnogo više osloniti na ljude sa smeđim očima? I koje sve osobine dele žene sa smeđim očima?
Da li su smeđe oči, tako česte i nenametljive, nezasluženo u senci plavih o kojima se pevaju pesme ili egzotičnih zelenih očiju iz balade o zavodnicama? Jedino se Van Morison (hvala mu!) setio da zapeva o prelepoj ‘Brown-Eyed Girl’, devojci smeđih očiju koja mu je osvojila srce.
Ali, bez obzira što ih nema toliko u pop pesmicama, postoji mnoštvo neverovatno zanimljivih informacija o smeđim očima.
Smeđe oči zaista prevladavaju, velikom većinom
To je najčešća boja očiju na svetu. Prema nekim podacima, čak 79 posto svetske populacije ima smeđe oči. Plavih očiju je od 8 do 10 posto, uglavnom u evropskim zemljama. Svetlosmeđe oči boje jantara ima otprilike 5 posto svetskog stanovništa, a zelene samo 2 posto.
Postoje i oči veoma retkih boja, koje ima manje od 1 posto svetskog stanovništva, a to su sive oči, crvene odnosno ljubičastocrvenkaste (albino populacija) i mali broj ljudi koji imaju oči različitih boja.
Većina ljudi na afričkom i azijskom kontinentu ima tamnosmeđe oči, baš kao i na Bliskom Istoku ili u Severnoj i Južnoj Americi. U Sjedinjenim državama 41 posto populacije ima smeđe oči, manje nego u drugim delovima svijeta. U Finskoj i Estoniji ima mnogo više ljudi s plavim nego sa smeđim očima.
Od čega su smeđe oči dobile svoju boju?
Radi se o melaninu, pigmentu koji je prisutan u telu svake osobe. To je isti onaj pigment koji odlučuje koliko će nam biti svetla ili tamna put. Što je više melanina u telu, to su oči i koža tamniji. Zanimljivo je da ne postoje plavi ili zeleni pigmenti u šarenici, već su te druge boje posledica kombinacije melanina i načina na koji se svetlo prelama u šarenici.
Plave oči imaju jako malo melanina, a vizuelno nam se čine plave baš kao i nebo ili more. To se naziva „Tajndal“ efekat. Zelene oči su veoma slične plavim, ali imaju nešto više melanina u sebi.
Nisu sve smeđe oči slične
To što toliko ljudi ima smeđe oči ne znači da su sve one iste. Šarenice smeđookih imaju mnoštvo varijacija. Glumica Lusi Lu ima veoma tamne oči, a Džulija Roberts svetlije, poput bele kafe pre nego espresa, kao i Vinona Rajder.
Isti slučaj je i glumica Natali Portman, baš kao i Penelope Kruz. Popis lepotica smeđih očiju mogao bi da ide u nedogled jer je bogatstvo boja i tonova neiscrpno.
Da, roditelji smeđih očiju mogu dobiti plavooku bebu i obrnuto
Krajem 2000-tih i početkom nove decenije naš uvid u genetiku jako se produbio. Sve do 2006. verovalo se da roditelji plavih očiju ne mogu da dobiju dete smeđih očiju.
Sve je promenila spoznaja da boju očiju određuje 16 gena, a ne dva. I zato roditelji plavih očiju mogu da imaju decu smeđih i obratno. Takva genetska podloga može se prenositi generacijama, a da se ne iskaže, sve dok se ne spoje dva nositelja gena za plave oči i oni dobiju dete. Dakako, to se ne odnosi samo na plave oči, već i na zelene i svetlosmeđe oči boje lešnika.
Ponekad je devojci smeđih očiju teško da ulovi plavookog dečka
Prema jednom istraživanju objavljenom u stručnom časopisu o bihevioralnoj ekologiji i sociobiologiji, muškarci plavih očiju često biraju žene isti takvih očiju jer su im plavooke žene atraktivnije. S druge strane, plavooke žene u istoj studiji neće posebno privući određena boja očiju kod muškarca. Isto tako, muškarci i žene smeđih očiju ne biraju nesvesno partnera prema boji očiju, obe velike grupe ljudi podjednako su im zanimljive.
Šta se to onda događa s muškarcima plavih očiju? Istraživači smatraju da je njihov fokus na plave oči povezan s onim što se stručno naziva anksioznost oko očinstva. Radio se o nesvesnom strahu muškarca da njegovo dete nije i biološki njegovo. Budući da plavooki roditelji najčešće imaju decu plavih očiju (iako su moguće i druge kombinacije boja), plave oči tim su muškarcima potvrda očinstva – i vernosti partnerke.
Smeđe oči i prag tolerancije na bol?
Iako smo uvereni da je predivno imati smeđe oči, postoje doista neke mane tog tamnog fenotipa. Recimo, prema članku objavljenom u časopisu koji istražuje bol (The Journal of Pain) žene smeđih očiju osetljivije su na bol, imaju niži prag tolerancije bola nego žene svetlih očiju (zelenih, plavih, sivih). Zaista se čini neverovatnim da je prag tolerancije na bol povezan s bojom očiju, ali istraživanje to potvrđuje.
Kako su to naučnici otkrili? Proveli su istraživanje u bolnici na 58 hospitalizovanih trudnica. Podelili su ih u dve grupe: žene svetlih i žene tamnih očiju. Želeli su da prate osećaj bola pre i nakon porođaja, probleme sa spavanjem, raspoloženje tih žena i sposobnost da se nose sa bolom.
Žene svetlih očiju lakše su podnele trudove i sam porođaj nego žene tamnih očiju. Osim toga, ispostavilo se da su žene svetlih očiju manje sklone napadima panike i depresiji nakon poroda. Fascinantno zaista!
Mrene se češće pojavljuju na smeđim očima
Osim što su žene smeđih očiju osetljivije na bol i sklonije depresiji i napadima panike nakon porođaja, smeđe oči imaju još jednu manu. Prema istraživanju Američkog časopisa za oftalmologiju mrene su češće kod ljudi smeđih očiju.
U istraživanju je učestvovalo 3654 para očiju napadnutih mrenom, odnosno promenom očnog sočiva koja uzorkuje zamagljen vid (latinski naziv katarakta dolazi od reči slap jer osoba sa naprednom mrenom vidi kao da gleda kroz vodu). Postoji jedna dobra vest – osobe koje dobro zaštite oči na suncu naočarama s UV filterima i izbegavaju direktnu sunčevu svetlost mogu odložiti ili čak sprečiti pojavu katarakte.
Osobe smeđih očiju imaju bolje reflekse i reaguju brže
U jednom istraživanju brzine percepcije i motoričkih veština otkriveno je da žene i muškarci smeđih očiju brže reaguju. Čini se da je količina melanina direktno povezana s brzinom kojom ljudi reagiraju na podsticaj.
Smeđe oči povezane su i s nižom tolerancijom na alkohol
Osobe smeđih očiju koje ‘odu da se zapiju’ nakon naporne nedelje sa plavookim kolegama možda su već primetile da ih u brzini i lakoći konzumacije alkohola plavooki ‘šiju’.
U jednom istraživanju bilo je uključeno 1862 žene, u drugom 10860 zatvorenika bele rase u američkim zatvorima i oba istraživanja pokazala su da oni svetlih očiju piju mnogo više alkohola od ljudi smeđih očiju ili još preciznije, verovatno ljudi smeđih očiju piju manje jer su otkrili da su osetljiviji na alkohol i da ih ‘brže hvata’. Možda to znači i da su razumniji pa se neće odati alkoholizmu? Ako je tako, to je zaista dobra vest.
Možemo li se osloniti na ljude smeđih očiju mnogo više nego na one s plavim očima?
Osobe smeđih očiju bolje su u čuvanju tajni. Osim toga, ljudi im više veruju i zato im se i više poveravaju. Na jednom češkom univerzitetu 238 studenata posmatralo je fotografije drugih 80 studenata i prema fotografijama birali su ljude smeđih očiju kao one kojima više veruju.
Ali, moramo uzeti u obzir da u takvim istraživanjima sa fotografijama lica veoma važnu ulogu ima i oblik lica, koštana struktura lica pa nije samo boja očiju presudila treba li nekoj osobi iz prve verovati ili ne. U ovom istraživanju zaista nije bio uključen karakter, već samo fizički izgled.
U svakom slučaju, ako imate smeđe oči, ljudi će vam na prvu više verovati nego vašoj plavookoj prijateljici. Što znači da ćete i lakše sklapati prijateljstva, a to je odlično, zar ne?
